Monument Indië Nederland

In 2020 ontstond wereldwijd ophef rondom verschillende monumenten. De context waarin een werk is geplaatst, is niet degene waarin we monumenten nu ervaren. Het Monument Indië Nederland, dat werd opgericht gedurende de kolonisatie van Indonesië, is een voorbeeld.

Midden op de Apollolaan prijkt onder een zonneboog een vier meter hoge beeltenis van een vrouw geflankeerd door twee leeuwen. In de volksmond wordt ze soms liefkozend ‘Mien met de hondjes’ genoemd. Vaker is de toon negatiever: het monument werd opgericht voor generaal Van Heutsz en was vanaf het eerste initiatief controversieel.

Van Heutsz werd in 1927 begraven op de Nieuwe Ooster in Amsterdam. Voor zijn imposante graftombe werd geld ingezameld. Na de bouw bleek er nog geld over te zijn, waarmee het initiatief werd genomen om een monument voor de generaal op te richten. Direct ontstonden er protesten, met name uit socialistische hoek.

Toch werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven door de gemeente, die werd gewonnen door beeldhouwer Frits van Hall en architect G. Friedhoff. Hun winnende ontwerp richtte zich meer op de relaties tussen Nederland en Nederlands-Indië. Zo symboliseerde het vrouwelijk figuur het Nederlandse gezag in de kolonie. Het water stond voor de zee tussen Nederland en Indië. Op het monument werd een bronzen plaquette geplaatst met een afbeelding van Van Heutsz.

In de jaren ‘60 werd het monument een symbool voor Nederlandse koloniale onderdrukking en kwam het regelmatig onder vuur te liggen. In 1967 en 1984 zelfs letterlijk; het monument was tweemaal de locatie van een bomaanslag. De bronzen plaquette werd in 1984 gestolen en is nooit meer teruggevonden.

In 1998 kwam vanuit een belangengroep het initiatief om het monument een nieuwe betekenis te geven. De gemeente vroeg externe adviesorganen om raad en stelde in 2003 een commissie op die uitkomst moest bieden rondom dit controversiële monument. Uiteindelijk werd besloten het monument te hernoemen tot Monument Indië Nederland. Het was niet langer een monument voor generaal Van Heutsz, maar ter herinnering aan de relatie tussen Nederland en Indië.

‍