Levensboom, monument van besef

In 2003 werd het kunstwerk van Henry Renfurm Levensboom, monument van besef geplaatst. Het werk symboliseert de gedeelde geschiedenis en verbondenheid van verschillende gemeenschappen, zichtbaar in de stam, en de wens om samen verder te gaan. De bladeren beelden de verschillende landen uit.

Het werk werd geplaatst op initiatief van het Comité 30 juni/1 juli als alternatief voor het omstreden Nationale Monument Slavernijverleden. Beide monumenten herdenken dat op 1 juli 1863 de wet van kracht werd waarmee slavernij in Suriname en het Caribisch gebied werd afgeschaft. Diezelfde wet bevatte een artikel waardoor tot slaaf gemaakten in Suriname nog tien jaar lang onder ‘toezigt van den Staat’ bleven. Zij werden, hoewel betaald, nog tien jaar gedwongen om te werken op de plantages. Pas op 1 juli 1873 waren ook zij vrij.

Het afschaffen van de slavernij wordt jaarlijks op verschillende plekken in Amsterdam gevierd. Op 1 juli tijdens Keti Koti, Sranantongo voor ‘ketenen gebroken’, vindt de landelijke herdenking in het Oosterpark plaats, bij het Nationaal monument slavernijverleden. Daar maakte Femke Halsema 2021 officieel excuses namens de stad Amsterdam "voor de belangrijke rol die deze stad en haar bestuurders hadden in de handel in mensen". Twee jaar later maakte koning Willem-Alexander daar ook zijn excuses, als deel van de regering, maar ook als lid van het koningshuis dat niets ondernam tegen deze misstanden tegen de mensheid.

Rondom het Nationaal monument in het Oosterpark is echter al lang controverse. Deze nam toe toen bij de opening van het monument in het Oosterpark nazaten van tot slaaf gemaakten niet welkom waren. Politie gebruikte geweld om hen buiten het park te houden. Het Comité 30 juni/1 juli besloot het initiatief te nemen voor een alternatief monument. Het vormde de aanleiding voor het werk Levensboom, monument van besef op het Surinameplein, waar al sinds 1993 het slavernijverleden werd herdacht.

Op initiatief van het Comité 30 juni/1 juli werd er niet herdacht op 1 juli, maar op 30 juni. Vergelijkbaar met Dodenherdenking en Bevrijdingsdag op 4 en 5 mei wilden zij een dag van reflectie en een dag van feest. Sinds 2003 worden er bij Renfurms boom tijdens de herdenking op 30 juni 2 minuten stilte gehouden en kransen gelegd.